"หล่มภูเขียว" แอ่งน้ำสีฟ้า-เขียวมรกตเนื้อที่ราว 2 ไร่ ที่ตั้งอยู่ท่ามกลางภูเขาและพงไพร คือสถานที่ท่องเที่ยวในเขตอุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท หมู่ที่ 6 ตำบลบ้านอ้อน อำเภองาว จังหวัดลำปาง มีลักษณะเป็นแอ่งน้ำขนาดใหญ่คล้ายปล่องภูเขาไฟตั้งอยู่บนภูเขา สันนิษฐานว่าเกิดจากการยุบตัวของผิวดินภูเขาในอดีต ซึ่งปรากฏการณ์ที่รู้จักกันในชื่อ "หลุมยุบ" จนเกิดเป็นแอ่งน้ำใสสีเขียวในช่วงเช้า ยิ่งในช่วงที่มีแสงแดดสะท้อนลงกระทบกับน้ำจะเกิดเป็นสีฟ้าใสราวกับน้ำทะเล

สภาพโดยรอบของหล่มภูเขียวมีลักษณะเป็นป่าดิบแล้ง รายล้อมไปด้วยหน้าผาที่เกิดจากภูเขาหินปูน มีความเงียบสงบและร่มรื่นจากต้นไม้ใหญ่โดยรอบ ส่วนภายในหลุมหรือแอ่งจะมีแหล่งน้ำที่มีความใส นิ่ง และลึกมาก จนไม่สามารถระบุถึงความลึกได้ และสามารถมองเห็นพื้นน้ำเป็นสีฟ้าไปจนถึงสีเขียวมรกตได้อีกด้วย นอกจากเป็นที่ท่องเที่ยวแล้วหล่มภูเขียวยังเป็นที่อยู่อาศัยของปลา สัตว์น้ำ และสัตว์อื่นๆอีกหลายชนิดอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก ถือเป็นแหล่งท่องเที่ยวในแบบฉบับ Unseen Thailand ที่น่าแวะไปชื่นชมความสวยงามของธรรมชาติอย่างยิ่ง

ชาวบ้านเชื่อว่าหล่มภูเขียวเป็นแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์มีพญางูใหญ่อาศัยอยู่ จึงได้มีการทำพิธีบูชาน้ำเป็นประจำทุกปีและนำน้ำจากที่นี่มาใช้ดื่มกิน อธิษฐานขอให้หายจากโรคภัยไข้เจ็บ และนำไปใช้ในพิธีอันศักดิ์สิทธิ์ของชาวบ้านตามความเชื่อสืบทอดกันมาถึงปัจจุบัน

แต่ในทางธรณีวิทยาอธิบายว่า หล่มภูเขียว เกิดจากการยุบตัวลงมาของหินปูนซึ่งเคยเป็นเพดานถ้ำมาก่อน แล้วจมลงใต้น้ำจนเกิดเป็นแอ่งขนาดใหญ่ที่มีหินปูนโอบรอบ โดยน้ำได้พัดพาเอาตะกอนหินปูนลงมาด้วย ซึ่งตะกอนหินปูนนี้ไม่ได้ทำให้น้ำขุ่นเพราะจะมาจับตัวกันเป็นชั้นๆ ส่วนสีเขียวเกิดจากการสะท้อนแสงของตะไคร่น้ำและแพลงก์ตอน อย่างไรก็ตามนักธรณีวิทยาจัดว่าหลุมยุบคือธรณีพิบัติภัยประเภทหนึ่งที่เกิดขึ้นมาตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน โดยพบว่าพื้นที่ที่เกิดหลุมยุบส่วนใหญ่อยู่บนที่ราบใกล้ภูเขาหินปูน นั่นหมายความว่าหลุมยุบใช่เพียงแหล่งธรรมชาติที่สวยงาม หากเกิดขึ้นในพื้นที่ชุมชนเมื่อไรมันจะกลายเป็นโศกนาฏกรรมทันที

สำหรับนักท่องเที่ยวที่สนใจเดินทางสามารถติดต่อที่พักและสิ่งอำนวย ความสะดวกได้ที่ อุทยานแห่งชาติถ้ำผาไท ซึ่งจะมีพื้นที่กางเต็นท์และบ้านพักรับรอง ติดต่อได้ที่โทรศัพท์ 054-220364 และเว็บไซต์ dnp.go.th

มีหลุมยุบที่เกิดขึ้นในทะเลรู้จักกันในชื่อ หลุมน้ำเงินดีน หนึ่งในหลุมน้ำเงินที่ลึกที่สุดในโลกของประเทศบาฮามาส เคยถูกใช้เป็นสถานที่แข่งขัน Freediving World Cup ด้วยความลึกราว 202 เมตร ปากหลุมมีขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 25-35 เมตร ทุกวันนี้หลุมน้ำเงินดีนยังเป็นแหล่งดำน้ำที่ท้าทายและได้รับความนิยมมากที่สุดแห่งหนึ่งในโลก

สาเหตุการเกิดหลุมยุบไม่จำเป็นต้องการจากธรรมชาติเท่านั้น อาจจะจากการกระทำของมนุษย์ได้ เช่น การใช้งานที่ดินทางด้านชลประทานหรือการสูบน้ำเพื่อการก่อสร้างและพัฒนา หรือมีการก่อสร้างและส่งผลกระทบทำให้เกิดการเปลี่ยนทางน้ำ หรือระบบทางน้ำธรรมชาติใหม่ หรือมีการปล่อยน้ำจากโรงงานอุตสาหรรม ซึ่งจากที่กล่าวมาทำให้เกิดหลุมยุบได้ หรือถนนที่รถบรรทุกวิ่งผ่านมากๆ ย่อมทำให้เกิดหลุมยุบได้เร็วยิ่งขึ้น